Miasto jest miejscem dla dzikiej przyrody – twierdzi 8 na 10 osób badanych przez nas w 2024 roku. Jeśli zgadzasz się z tymi słowami i nie tylko akceptujesz oznaki miejskiego zdziczenia, ale chcesz aktywnie je wspierać, w tym artykule podpowiemy Ci, z kim i jak to zrobić.
W poprzednich tekstach pisaliśmy o tym, dlaczego warto zaprosić dziką przyrodę do miast, jak projektować ostoje bioróżnorodności i korytarze ekologiczne oraz jak renaturyzować stawy. Podzieliliśmy się praktycznymi wskazówkami dotyczącymi dbania o duże drzewa, odpowiedzieliśmy na powracające każdej jesieni pytanie „grabić czy nie grabić?” i drugie – coraz popularniejsze – „czy w mieście jest miejsce na martwe drewno?” (tak, jest!). Mogliście przeczytać o dzikich zwierzętach w przestrzeni miejskiej i o tym, co dobrego dla bioróżnorodności można zrobić na zaledwie metrze kwadratowym własnego balkonu.
Z doświadczenia wiemy, że nawet pojedyncze działanie, takie jak sprzeciw wobec wycinki osiedlowego drzewa czy zasianie „osieroconej” donicy łąką kwietną, wzmacnia sprawczość i budzi apetyt na więcej. To doskonały moment na połączenie sił z innymi sojusznikami dzikości, których możesz spotkać tuż za progiem.
Jak działać razem z innymi?
Poznaj swoich! Obserwuj, rozmawiaj i dowiedz się, jak robią to inni
W Polsce powstaje coraz więcej formalnych i nieformalnych grup, które wspierają bioróżnorodność w miastach. Zaobserwuj ich działania online, zapisz się na newslettery, a przy najbliższej okazji wybierz się na wydarzenie, żeby porozmawiać z ludźmi działającymi w tego typu ruchach osobiście. Okazja na pewno się pojawi!
Oto lista wartych uwagi stowarzyszeń, fundacji i koalicji:
- Pracownia na rzecz Wszystkich Istot
- Fundacja Dzieci w naturę
- Fundacja EKOrozwoju / Przyjaciele Drzew
- Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
- Klub Przyrodników
- Koalicja Wrocławska Ochrona Klimatu
- Dziki Wrocław
- Fundacja Szklane Pułapki
- Fundacja Sendzimira oraz strona uslugiekosystemow.pl
Poznaj też grupy nieformalne i osoby działające niezależnie:
- Dzikie Bielany, miasto bioróżnorodne i grupa na FB
- Miastozdziczenie oraz ciekawe praktyki z miast europejskich
- Mikołaj Siemaszko
- Miejska Partyzantka Ogrodnicza (Witold Szwedkowski)
- Wojciech Zarzycki
- Dzikie Trójmiasto (Kamila Chomicz)
- Blog dzicyzapylacze.pl
- Polskie forum entomologiczne
- Zielony Żoliborz (urzędnik zajmujący się zielenią miejską)
Pomagaj finansowo
Jeśli masz taką możliwość, wspieraj finansowo organizacje pozarządowe i pasjonatów, którym ufasz. Szukaj informacji o możliwości wsparcia darowizną, 1,5% podatku czy za pośrednictwem Patronite.
Zgłoś się na wolontariat w stowarzyszeniu, fundacji lub… w ogrodzie botanicznym
Ogrody botaniczne często ogłaszają możliwość wolontariatu. Zadzwoń do najbliższego i zapytaj, czy prowadzą aktualnie nabór na wolontariuszy.
Przykładowe miejsca:
- Miejski Ogród Botaniczny w Zabrzu
- Śląski Ogród Botaniczny w Mikołowie
- Śląski Ogród Botaniczny w Radzionkowie
- Ogród Botaniczny w Bydgoszczy
- Rada Ogrodów Botanicznych i Arboretów w Polsce
Zaadoptuj porzuconą miejską donicę lub kawałek ziemi przed domem/blokiem/kamienicą
Utrzymanie zieleni to znaczący koszt dla gmin. Urzędy niektórych miast wysyłają mieszkańcom sygnały, że są otwarte na współdzielenie odpowiedzialności za pielęgnację zieleni. Tego typu zaproszenia szukaj np. pod hasłem „adoptuj rabatę”.
Przykładowe programy:
- Choroszcz (miejska adopcja ogrodnicza)
- Wrocław (adoptuj rabatkę)
- Katowice (zaadoptuj donice i posiej łąkę)
- Warszawa (mieszkańcy adoptują donice)
Pomyśl, czy opieka nad kawałkiem ziemi, w którym może dzięki tobie pojawić się więcej życia, nie jest warta realizacji partyzancko, niezależnie od aktualnych programów miejskich?
Do partyzantki kwiatowej – w myśl zasady „opuść teren w stanie lepszym, niż go zastałeś” zachęcali mieszkańców lokalni liderzy z Krowodrzy, z Krakowa. Efekty zasiewów partyzanckiej majówki w Krakowie (60 słoneczników i 28 dyń) można zobaczyć na mapce internetowej.
Współpracuj z miastem, bibliotekami, szkołami
Pisz do urzędu miasta i radnych o tym, co ci się podoba i jakiej zieleni chcesz w swoim mieście.
Jeśli w twoim mieście są mieszkańcy, którym nie podobają się drzewa, dzikie przestrzenie czy te „okropne” zapuszczone trawniki i takie osoby zgłaszają swoje niezadowolenie do miasta, ty możesz być głosem, który działa w drugą stronę.
- Miasto posieję łąkę kwietną? Napisz, doceń.
- Zastanawiasz się, jak ochronić drzewo przy twojej ulicy? Zadzwoń, zapytaj.
- Uważasz, że jakaś przestrzeń powinna zostać objęta ochroną? Zgłoś ją.
- Wnioskuj o strefowe koszenie trawników. Pokaż urzędnikom przykłady tabliczek informacyjnych, które edukują na temat strefowego koszenia.
Zgłaszaj zielone projekty do budżetu obywatelskiego
Wiele miast prowadzi budżety obywatelskie, z których można sfinansować ochronę dzikiej przyrody w mieście. Zgłaszaj takie pomysły, głosuj, pomagaj zbierać głosy innych mieszkańców.
Organizuj spacery przyrodnicze
Zaproś lokalnego przyrodnika do najbliższej biblioteki, żeby pokazał dzieciom i dorosłym miejską przyrodę i pomógł zrozumieć wartość bardziej zdziczałych części miasta.
Przykładowo, posłuchaj w filmie jak taki spacer prowadzi Michał Książek, autor m.in. Atlasu dziur i szczelin.
Dołącz do kooperatywy spożywczej lub załóż własną
Kooperatywy spożywcze łączą mieszkańców miast z lokalnymi, ekologicznymi producentami żywności. Wspierając krótkie łańcuchy dostaw i zrównoważone rolnictwo, pośrednio chronisz również dziką przyrodę.
Przykładowe kooperatywy:
- Bielsko-Biała / Beskidzka Paczka
- Bytów / Kaszubska Kooperatywa Spożywcza
- Częstochowa / Jurajska Kooperatywa Spożywcza
- Gliwice / Tomata
- Kraków / Wawelska Kooperatywa Spożywcza
- Lesznowola / Kooperatywa Nasza
- Lublin / Lubelska Kooperatywa Naturalnie
- Lublin / Kooperatywa Lublin
- Nowy Sącz / Sądecka Kooperatywa Spożywcza
- Piaseczno / Kooperatywa Konstancin
- Poznań / Kooperatywa Poznańska
- Poznań / Kooperatywa Jeżyce
- Warszawa / Kooperatywa Południowa
- Warszawa / Kooperatywa Grochowska
- Warszawa / Kooperatywa Dobrze
Załóż ogród społeczny lub dołącz do istniejących
Ogrody społeczne to miejsca, gdzie mieszkańcy wspólnie uprawiają rośliny, dzieląc się wiedzą, narzędziami i plonami. Przy okazji wspólnej pracy i odpowiedzialności w ogrodach społecznych kwitnie coś jeszcze, relacje.
Przykłady:
- Krakowskie ogrody społeczne – mapa i lista dostępna na Facebooku
- Flanca, Giszowiec, Katowice
- Motyka i słońce, Warszawa
- Spółdzielcza Farma Most, Warszawa
- Zielony blok, Kraków
Gdzie i jak szukać sojuszników?
Sojuszników warto szukać blisko, w najbliższym otoczeniu, wśród ludzi, z którymi dzielisz wspólną przestrzeń. Mogą to być sąsiedzi z jednej ulicy, rodzice ze szkoły dziecka, urzędnicy, którzy nie zawsze sami wychodzą z inicjatywą, ale wysłuchują głosu mieszkańców, czy w końcu koledzy i koleżanki z pracy. Swoją drogą, aktywność zawodową też można połączyć ze zdziczaniem miasta.
- Jeśli uczysz w szkole lub przedszkolu – możesz wprowadzić elementy edukacji ekologicznej na lekcjach, np. obserwacje owadów i ptaków.
- Jeśli pracujesz w firmie – zaproponuj łąkę kwietną przy biurze, zielony dach albo zbiornik na deszczówkę.
- Jeśli zajmujesz się architekturą lub pracujesz w urzędzie – wprowadzaj rozwiązania oparte na przyrodzie: zielone dachy, ogrody deszczowe, strefy dla dzikiej przyrody.
Pamiętaj, że jesteśmy istotami społecznymi i podejmując wspólne działania, umacniamy wartości w swoim najbliższym otoczeniu. Ustalamy normy – co jest w dobrym tonie, a co nie jest (młodzi powiedzieliby dziś „klasa czy obciach?”). Dlatego akceptacja przejawów dzikości w mieście to coś, co warto wyrażać w drobnych gestach na co dzień, w kolejce po chleb czy rozmowie z sąsiadem.
Gdziekolwiek jesteś, cokolwiek robisz, bądź dobrym sojusznikiem i dobrą sojuszniczką. Szczególnie wspieraj innych, którzy chcą zaangażować się na rzecz troski o waszą wspólną przestrzeń i dopiero zaczynają swoją przyrodniczą przygodę. Dmuchaj im w skrzydła tak, jak pewnie kiedyś ktoś zadmuchał tobie!
Małe lokalne działania nie uratują świata, ale mogą zwiększyć lokalną odporność, rozumianą nie tylko jako lepszą retencję, czy więcej gatunków, ale też jako odporność społeczną, przez co nasze szanse na dobre życie rosną.
__
Autorka tekstu: Marta Zwolińska-Budniok
Zdjęcie otwierające artykuł: Akcja kolektywnego sadzenia podczas jednego ze zjazdów uczestników programu Zielony Lider 2023, fot. Agata Kubis
