W styczniu 2024 roku rozpoczęliśmy realizację dwuletniego projektu Miejskie ostoje bioróżnorodności. Utrzymanie terenów zieleni wspierające odporność miast na zmiany klimatu, w ramach którego będziemy pracować nad zmianą podejścia urzędników i decydentów do miejskiej przyrody oraz wyposażeniem ich w niezbędną wiedzę, umiejętności i narzędzia aby taka zmiana była możliwa.
Co chcemy osiągnąć?
Projekt ma na celu wsparcie samorządów miejskich w zmianie tradycyjnych sposobów utrzymania zieleni miejskiej i obiektów wodnych. Przejście na bardziej zrównoważone i odpowiadające na potrzeby wynikające ze zmiany klimatu. Na przykład poprzez:
- zmniejszenie intensywności koszenia czy grabienia,
- bardziej świadome działania nakierowane na tworzenie stref biocenotycznych,
- zmianę doboru gatunkowego na rośliny rodzime,
- renaturalizację zadrzewień parkowych i obiektów wodnych,
- zwiększanie bioróżnorodności i retencji.
Aby wprowadzanie tych zmian było możliwe, celem naszych działań jest również budowanie akceptacji społecznej dla zwiększenia bioróżnorodności i zróżnicowania intensywności utrzymania miejskiej przyrody. Sa to przecież ważne narzędzia adaptacji miasta do zmiany klimatu.
Projekt potrwa od stycznia 2024 do grudnia 2025.
Dlaczego to jest ważne?
Tereny zieleni i wody w miastach to istotne narzędzie ochrony mieszkańców i infrastruktury przez negatywnymi skutkami zmiany klimatu. Problemy takie jak:
- gwałtowne opady i związane z nimi powodzie błyskawiczne i podtopienia,
- zjawisko wyspy ciepła i fale upałów,
- przewlekłe susze są coraz częstsze.
Mają one narastający wpływ na zdrowie i jakość życia mieszkańców oraz koszty utrzymania miejskiej infrastruktury. Rozwój błękitno-zielonej infrastruktury to jedno z podstawowych narzędzi adaptacji miast do zmiany klimatu i ochrony miejskiej bioróżnorodności.
Usługi ekosystemów zwiększają odporność miast na negatywne zjawiska pogodowe. Tymczasem potencjał terenów zieleni i wody do ich oferowania zależy od bieżących praktyk zarządczych i utrzymaniowych. Tradycyjne ogrodnictwo nadal dominuje w wielu polskich miastach. Promuje ono działania, które nie sprzyjają bioróżnorodności i zwiększaniu potencjału ekosystemów do oferowania usług . Takie praktyki mają też negatywny wpływ na środowisko (hałas, emisje zanieczyszczeń ze spalania paliw i pyłów).
W miastach żyje 60% ludności Polski (GUS, 2022) a ogólnoświatowe trendy prognozują wzrost tego odsetka w przyszłości. Dodatkowo wraz z rozwojem gospodarczym polskie miasta rozlewają się na otaczające tereny rolne i przyrodnicze. W związku z tym kluczowym działaniem jest budowanie akceptacji dla:
- dzikiej przyrody,
- mniej ujarzmionej zieleni,
- wzrostu miejskiej bioróżnorodności,
- renaturalizacji obiektów wodnych
Świadomość Polaków dot. konieczności ochrony bioróżnorodności, mitygacji i adaptacji do zmiany klimatu musi wzrosnąć.
Jakie działania planujemy, a jakie już są za nami?
W 2022 roku, Fundacja Sendzimira opracowała we współpracy z 35 urzędami polskich miast Standardy utrzymania terenów zieleni w miastach. Publikacja była pierwszym krokiem do rozpowszechnienia nowego podejścia do utrzymania zieleni. Prowadzone w ramach projektu działania mają pomóc wdrażać te części opracowania, które w szczególności prowadzą do pozytywnego wpływu na środowisko i przyrodę miejską.
Tworzenie ostoi bioróżnorodności, zmniejszenie częstości koszenia itp. często budzi opór lokalnej społeczności. Ludzie nie rozumieją dlaczego takie praktyki są wprowadzane i uważają je za brak dbałości o tereny publiczne. Dodatkowo, poczucie estetyki wielu mieszkańców sprawia, że oczekują zieleni uporządkowanej. Zieleń mniej intensywnie utrzymywana, obniża ich poczucie bezpieczeństwa, co skutkuje skargami. Postrzeganie przyrody w mieście ogranicza się tylko do przyrody urządzonej. Wiedza na temat jej funkcji innych niż rekreacyjne jest niewielka. Mieszkańcy miast mają ograniczony kontakt z dzikimi, naturalnymi ekosystemami, więc nie znają przyrody i towarzyszy im lęk przed nią. Dlatego działania edukacyjne skierowane do specjalistów uzupełnimy działaniami budującymi świadomość.
Działania zaplanowane w projekcie:
styczeń-wrzesień 2024
Badania i diagnoza sytuacji
Projekt rozpoczęliśmy od przeprowadzenia badania percepcji różnych form “dzikiej” przyrody w mieście (np. stref biocenotycznych, łąk kwietnych, zarośli, naturalnych obiektów wodnych) przez mieszkańców. Było to, ogólnopolskie badanie ankietowe online oraz badania fokusowe wśród mieszkańców miast różnej wielkości – tych w których funkcjonują zarządy zieleni i pozostałych. Nasze doświadczenia wskazują, że postawy mieszkańców – często sceptycznie nastawionych do działań związanych z tworzeniem ostoi bioróżnorodności, czy zmniejszaniem częstości koszenia lub renaturyzacją obiektów wodnych, stanowią istotną barierę dla wdrażania zmian w utrzymaniu miejskiej zieleni.
Celem badania było:
- lepsze zrozumienie przekonania i postawy mieszkańców,
- zidentyfikowanie funkcjonujących w opinii społecznej mitów.
Pozwoliło nam to wypracować rekomendacje związane z komunikowaniem planowanych zmian i budowaniem społecznej akceptacji dla nich. Wyniki badania opracowaliśmy w formie ogólnodostępnego raportu. Wykorzystamy je też w przygotowaniu pozostałych działań w ramach projektu.
wrzesień-grudzień 2024
Webinary specjalistyczne
We współpracy z miesięcznikiem branżowym Zieleń Miejska przygotowaliśmy i zrealizowaliśmy serię 6 webinarów specjalistycznych z udziałem ekspertów-praktyków na temat dobrych praktyk z polskich miast dot. utrzymania terenów zieleni miejskiej w sposób sprzyjający bioróżnorodności i budowaniu odporności miast na zmiany klimatu.
Więcej informacji oraz nagrania z wszystkich sześciu wydarzeń znajdziecie w zakładce - webinary.
marzec-wrzesień 2025
Program szkoleniowy - Utrzymanie terenów zieleni miejskiej dla zwiększania bioróżnorodności i retencji
Dwuetapowy program opracowaliśmy z wykorzystaniem Standardów utrzymania terenów zieleni miejskiej oraz wiedzy wypracowanej w pierwszym roku realizacji projektu. Program kierujemy do:
- przedstawicieli miejskich podmiotów związanych z utrzymaniem zieleni i decydentów,
- specjalistów – przedstawicieli świata nauki, organizacji pozarządowych, projektantów, wykonawców prac utrzymaniowych,
- edukatorów i osób prowadzących kampanie społeczne.
Program obejmuje:
- szkolenie on-line, do udziału w którym zapraszamy wszystkie zainteresowane osoby,
- cztery szkolenia stacjonarne, w których wezmą udział najlepsi absolwenci szkolenia on-line.
Etap 1: szkolenie e-learningowe (3 marca - 13 kwietnia 2025)
Celem szkolenia jest zmiana podejścia urzędników i decydentów do miejskiej przyrody. Dodatkowo wyposażymy osoby uczestniczące w niezbędną wiedzę, umiejętności i narzędzia. Pozwoli to im wdrożyć zmiany w sposobie utrzymania terenów zieleni i obiektów wodnych na bardziej zrównoważone i odpowiadające na potrzeby wynikające ze zmiany klimatu. Na przykład poprzez:
- zmniejszenie intensywności koszenia czy grabienia,
- bardziej kierowane i świadome działania nakierowane na tworzenie i zarządzanie strefami biocenotycznymi,
- zmianę doboru gatunkowego na rośliny rodzime oraz wykorzystanie martwego drewna,
- renaturalizację zadrzewień parkowych i obiektów wodnych,
- zwiększanie bioróżnorodności i retencji.
Etap 2: Cztery szkolenia stacjonarne (maj - wrzesień 2025)
Nasze szkolenia tematyczne mają bardzo interaktywny i praktyczny charakter. W związku z tym zrealizujemy je w niewielkich grupach. Każda grupa szkoleniowa będzie miała charakter interdyscyplinarny i międzysektorowy. Co umożliwi wymianę doświadczeń i spojrzenie na temat z różnych perspektyw.
Uczestnicy mają do wyboru następujące szkolenia tematyczne:
- Jak wprowadzać w praktyce strefowe podejście do utrzymania terenów zieleni w mieście? (8-9 maja 2025 r., Łódź)
- Wyznaczanie i rozwój różnej wielkości stref biocenotycznych w mieście oraz zasady i sposoby pozwalające pozostawić martwe drewno (28-30 maja 2025 r., Lublin)
- Renaturalizacja zbiorników wodnych w mieście i utrzymanie dolin rzecznych (11-13 czerwca 2025 r., Tychy)
- Jak zarządzamy zielenią miejską? – skuteczne komunikowanie mieszkańcom zmian w sposobie zarządzania zielenią miejską (18-19 września 2025 r., Kraków)
Ukończenie pierwszego etapu programu jest niezbędne do udziału w szkoleniach stacjonarnych realizowanych na drugim etapie.
Więcej informacji na temat programu szkoleniowego
luty - czerwiec 2025
Podcasty i audycje radiowe
Zrealizujemy dwa podcasty i dwie audycje radiowe, skierowane do mieszkańców miast i innych interesariuszy zainteresowanych tematyką miejskiej przyrody. Audycje będą miały formę spotkań z ekspertami i praktykami, a poruszymy w nich następujące tematy:
- Po co nam dzika przyroda w mieście? Jakie usługi ekosystemów nam oferuje? - łąki kwietne, rzadziej koszone trawniki i stref biocenotyczne
- Co to są strefy buforowe przy zbiornikach wodnych i w dolinie rzeki? Po co prowadzimy działania renaturyzacyjne?
- Jaki jest związek między różnymi metodami utrzymania i kształtowania zieleni miejskiej a ich potencjałem łagodzącymi negatywne skutki zmiany klimatu?
- Co mieszkańcy sądzą o strefach biocenotycznych i innych formach terenów zieleni, które mają na celu ochronę bioróżnorodności i poprawę funkcjonowania ekosystemów? Jak to wygląda na świecie?
kwiecień-wrzesień 2025
Kampania edukacyjna na Facebook i LinkedIn
Celem kampanii będzie popularyzacja zmiany postrzegania nowych form zieleni (miejskich stref biocenotycznych, niekoszonych trawników i łąk kwietnych, renaturalizowanych zbiorników wodnych itp.).
Kampanię przygotujemy w oparciu o wnioski z badania percepcji wykonanego na początku projektu.
2024-2025
Artykuły edukacyjne
W ramach projektu prowadzimy stronę uslugiekosystemow.pl. Przez cały okres realizacji projektu publikujemy na niej artykuły skierowane do specjalistów ale również te skierowane do mieszkańców miast. Zrealizowaliśmy również serię artykułów specjalistycznych w miesięczniku Zieleń Miejska, które opublikowane zostały w numerach wrześniowym, październikowym, listopadowym i grudniowym w 2024 r.
październik 2025
Konferencja podsumowująca
W trakcie wydarzenia podsumujemy efekty działań przeprowadzonych w ramach projektu i podzielimy się z uczestnikami wypracowaną wiedzą. Do udziału w konferencji zaprosimy wszystkich uczestników pozostałych działań oraz inne zainteresowane osoby z grupy docelowej.
Udział w wydarzeniu umożliwi wymianę doświadczeń między przedstawicielami miast i lepsze poznanie się, co pozwoli na przyszłą współpracę.
Koniecznie przeczytajcie wspomnienia z naszej ostatniej konferencji.
Stronę prowadzi
Fundacja Sendzimira jest wiodącą organizacją działającą na rzecz zrównoważonego rozwoju w Polsce. Od ponad 20 lat inicjuje i wspiera projekty edukacyjne, badawcze i praktyczne mające na celu rozwiązywanie złożonych problemów środowiskowych, gospodarczych i społecznych, współpracując w tym celu z samorządami, organizacjami pozarządowymi, społecznościami lokalnymi, firmami oraz środowiskiem akademickim. Głównymi obszarami zainteresowania Fundacji są błękitno-zielona infrastruktura, zrównoważone budownictwo i urbanistyka oraz adaptacja miast do zmian klimatu.
Stronę internetową uslugiekosystemow.pl Fundacja Sendzimira prowadzi i rozwija od wielu lat. Do grudnia 2023 w ramach projektu Miejskie ekosystemy dolin rzecznych, korzystającego z dofinansowania o wartości 164 599,08 euro otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG, w ramach Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu; obszar programowy: Środowisko naturalne i ekosystemy.