Rozpoczynamy cykl artykułów prezentujących dobre przykłady z Oslo dot. zarządzania siecią rzek i strumieni na terenie miasta. Cykl powstaje w ramach projektu Miejskie ekosystemy dolin rzecznych, we współpracy z norweskim partnerem projektu Phronesis SA.
Przez ostatnie 150 lat, w miarę rozwoju gminy Oslo, wiele strumieni oraz rzek zostało skanalizowanych, ukrytych pod ziemią i przykrytych zabudową. Pod koniec lat 90. XX wieku nastąpiła jednak ogromna zmiana w podejściu do planowania przestrzennego miasta. Przede wszystkim dostrzeżono potencjał związany z odkrywaniem “zakopanych”rzek w Oslo. Dzięki współpracy polityków, pracowników samorządowych, organizacji pozarządowych i mieszkańców, strategia ponownego otwarcia dróg wodnych i przywracania rzek i strumieni miastu jest z sukcesem wdrażana od wielu lat i promowana na całym świecie.
Odkrywanie rzek i strumieni w Oslo
Projekt przywracania rzek miastu ma swoje ugruntowanie w szeregu dokumentów strategicznych będących rezultatem wielu lat pracy nad koncepcją i planem działania. Dokument Ponowne otwarcie rzek i strumieni w Oslo z 2022 r. (do pobrania w jęz. norweskim) porządkuje wiele kwestii niezbędnych do uwzględnienia przy planowaniu prac związanych z odkrywaniem rzek. Prezentuje także listę działań priorytetowych. By zapewnić wystarczającą przestrzeń do odtwarzania strumieni i terenów przybrzeżnych, takie inwestycje muszą zostać wcześniej uwzględnione w planach zagospodarowania przestrzennego miasta. Umożliwi to odprowadzanie wody deszczowej bezpośrednio do odkrytych rzek.
Ensjø (część Oslo) to flagowy przykład transformacji miasta z wykorzystaniem rozwiązań opartych na przyrodzie i skutecznego zarządzania wodami deszczowymi. Plan zagospodarowania tego terenu został uchwalony w 2000 r., a zakończenie inwestycji planowane jest na 2030 r. Elementem przekształcenia tego obszaru było odkrycie strumienia Hovin i utworzenie parków miejskich. Więcej szczegółów o rozwiązaniach zastosowanych w Ensjø i historii odkrycia Hovin zaprezentujemy w kolejnych odsłonach cyklu.
Dlaczego warto odkrywać “zakopane” rzeki?
Dokument Ponowne otwarcie rzek i strumieni w Oslo wskazuje na szereg korzyści płynących z uwalniania skanalizowanych i ukrytych pod ziemią rzek i pokazuje w jaki sposób to działanie pomoże w osiągnięciu wyznaczonych przez miasto celów strategicznych:
- adaptacja miasta do zmian klimatu;
- poprawa jakości wody i jakości życia organizmów wodnych, co wpłynie na poprawę bioróżnorodności;
- poprawa jakości życia w mieście, a przede wszystkim wsparcie zdrowia publicznego poprzez udostępnianie miejsc rekreacji na świeżym powietrzu.
W dokumencie opracowano szereg kryteriów, którymi należy się kierować realizując inwestycję odkrycia rzeki. Przedstawiono również jak taką inwestycję zaplanować i wdrożyć, a także jakie wskaźniki pomogą inwestorowi ocenić, czy osiągnął zamierzony cel.
Jak odkrywanie rzek zwiększa odporność miast na zmiany klimatu?
- cieki i zrenaturyzowane tereny przybrzeżne (w przeciwieństwie do powierzchni wybetonowanych, szczelnych) magazynują wodę podczas intensywnych opadów, co pomaga zmniejszyć problemy z podtopieniami oraz powodziami, a co za tym idzie ogranicza szkody powodziowe;
- odrkyte rzeki są magazynem wody i zmniejszają negatywne skutki w susz;
- umożliwia zrównoważone zarządzanie wodą deszczową na danym obszarze, poprzez spowalnianie i ograniczanie odpływu deszczówki do sieci kanalizacyjnej.
Jak odkrywanie rzek poprawia jakość środowiska wodnego?
- stwarza nowe siedliska dla bytowania ryb i innych organizmów, co przyczynia się do wzrostu bioróżnorodności;
- poprawia stan ekologiczny i chemiczny środowiska wodnego, co pozytywnie przekłada się na poprawę jakości wody;
- przyczynia się do poprawy bilansu wód gruntowych;
- przywraca ciągłość korytarzy ekologicznych umożliwiających przemieszczanie się zwierzętom i roślinom.
Jak odkrywanie rzek wpływa na zwiększenie aktywności na świeżym powietrzu i poprawia zdrowie publiczne?
- wzmacnia identyfikację z projektem wśród lokalnej społeczności poprzez działania partycypacyjne umożliwiające wysłuchanie wizji zagospodarowania obszaru, jaką mają mieszkańcy i lokalne stowarzyszenia;
- daje możliwość różnym grupom użytkownikom korzystania z terenu nad rzekami;
- pozwala rozbudować sieci szlaków turystycznych;
- obecność cieków i związanych z nimi terenów zieleni poprawia mikroklimat w mieście (np. jest chłodniej, wilgotniej w upały) i jakość powietrza (lepsze przewietrzanie miasta, zatrzymywanie pyłów).
Współpraca różnych ugrupowań politycznych w dążeniu do wspólnego celu
Obecny samorząd miejski Oslo zdecydował się na dalszy rozwój błękitno-zielonej infrastruktury jako elementu zarządzania zrównoważonym rozwojem miasta, gdzie zdrowie i zaangażowanie obywateli odgrywa bardzo ważną rolę. Reprezentanci trzech partii politycznych zarządzających Oslo zawarli swoją wizję w dokumencie “Platforma współpracy w ramach samorządu miasta Partii Pracy, Partii Zielonych i Partii Lewicy Socjalistycznej w Oslo na lata 2019-2023” (do pobrania w jęz. angielskim).
Sygnatariusze tego dokumentu zobowiązali się do spełnienia do 2030 r. 10 obietnic danych mieszkańcom Oslo. W ramach adaptacji miasta do zmian klimatu i zwiększenia odporności miasta na ich skutki, Samorząd Miasta zobowiązał się m.in. do:
- otwarcia rzek i strumieni;
- zapewnienia wzdłuż nich większej ilości tras spacerowych;
- zachowania, w pasie szerokości 20 metrów wzdłuż głównych szlaków wodnych oraz 12 metrów wzdłuż drugorzędnych szlaków wodnych, terenu wolnego od nowej zabudowy.
Autorka: Ewelina Pękała, tekst powstał przy współpracy z Kirsten Paaby z Phronesis SA
