Na obszarze Metropolii Krakowskiej, która jest partnerem Fundacji Sendzimira w projekcie INTERLACE, z powodzeniem wdrażane są rozwiązania oparte na przyrodzie. Błonia Niepołomickich i woonerf w Podłężu to świetne przykłady jak zapewniać usługi ekosystemów i kreować atrakcyjne, wielofunkcyjne przestrzenie publiczne.
Błonia Niepołomickie, po gruntownej transformacji, zostaną oficjalnie otwarte w czerwcu 2022 r. Teren ten, o powierzchni ponad 5,8 ha, znajduje się w centralnym punkcie miasta, pomiędzy XIV wiecznym Zamkiem Królewskim, rzeką Drwinką i głównymi instytucjami publicznymi miasta – Małopolskim Centrum Dźwięku i Słowa oraz Młodzieżowym Obserwatorium Astronomicznym. W miejscu nadrzecznych łąk powstała intrygująca, zielona przestrzeń o rozbudowanym programie funkcjonalnym – są tam m.in. skansen, wybieg dla koni, psi park, park zabaw, ale też elementy błękitno-zielonej infrastruktury: ogrody deszczowe, łąki kwietne, ogrody warzywne i owocowe oraz obiekty chroniące żyjące na miejscu zwierzęta – jeże, kaczki czy ptaki.
Wizyta studyjna w ramach Metropolitalnej Grupy Działania INTERLACE
Urząd Miasta i Gminy w Niepołomicach, zaangażowany w prace Metropolii Krakowskiej, zorganizował wizytę studyjną dla Metropolitalnej Grupy Działania projektu INTERLACE, której celem było przedstawienie inwestycji, dalszych planów, założeń i przebiegu prac. Zbierając tym samym wiedzę i inspirację, by móc przenieść doświadczenia Niepołomic do pozostałych gmin stowarzyszonych w Metropolii Krakowskiej.
Zapraszamy do obejrzenia wideoreportażu z wizyty zrealizowanego w kwietniu 2022 r.
Metropolitalna Grupa Działania przed głównym wejściem na teren Błoni Niepołomickich, fot. Joanna Rytter.
Błonia Niepołomickie – wielofunkcyjna, zielona przestrzeń
Przed rozpoczęciem inwestycji Błonia Niepołomickie pokryte były łąkami, ze znaczącym udziałem gatunków inwazyjnych, które stanowią zagrożenie dla lokalnej bioróżnorodności. Zastąpienie ich rodzimymi gatunkami i oczyszczenia przestrzeni były główną motywacją do działania. Dodatkowo jest to największy teren zieleni w centrum miejscowości, kluczowy dla adaptacji do zmian klimatu. Ukształtowanie terenu (między skarpą a rzeką) sprawia, że odpowiednie zagospodarowanie może zatrzymać spływ powierzchniowy wód opadowych, spowalniając tym samym ich odpływ do rzeki.
Nowe Błonia Niepołomickie mają również zachęcić mieszkańców i turystów do odwiedzania tej części miasta, odciążając tym samym pobliską Puszczę Niepołomicką, która obecnie jest głównym terenem rekreacyjnym.
Przestrzeń podzielona została na cztery strefy: “Małe Błonia”, czyli alejki spacerowe w pobliżu infrastruktury dla pobliskiego Klubu Konnego; otwarta część centralna, zachowująca w dużej mierze charakter łąki; obszar rekreacji z psim parkiem, placem zabaw i innymi obiektami dla mieszkańców oraz czwartą część – skansen i sad.
Skansen i sad na terenie Błoni Niepołomickich, fot. Joanna Rytter
Nowe płuca Niepołomic – rozwiązania oparte na przyrodzie
Na terenie inwestycji posadzono ponad 100 drzew, 65 000 bylin i 6000 krzewów. Drzewa zastąpiły rosnące w tym miejscu wcześniej gatunki inwazyjne, wraz z krzewami zaprojektowano je w formie nasadzeń piętrowych, by ograniczyć hałas. Byliny i krzewy, w tym też łąki kwietne w centralnej części Błoni, pozwolą z kolei na zwiększenie bioróżnorodności i stworzą dogodne warunki bytowania i rozmnażania dla ptaków, ssaków i owadów. Aby zapewnić im dogodne warunki rozwoju powstała infrastruktura dla zwierząt – domki dla kaczek oraz jeży, budki dla ptaków i hotele dla owadów. Dodatkowo cenne miejsce dla zwierząt stanowi martwe drewno z drzew ściętych przez bobry, które zdecydowano się pozostawić.
Pojemność retencyjna terenu została zwiększona dzięki systemowi błękitno-zielonej infrastruktury. Woda spływająca Błoniami przechwytywana jest w dużej mierze przez ogród deszczowy o powierzchni przeszło 100 m2, nad którym rozciągnięto drewniany pomost pozwalający z bliska przyjrzeć się rosnącym tam roślinom i mieszkającym zwierzętom. Nadmiar wody kierowany jest w stronę rzeki suchym potokiem, który rozprowadza ją również do rosnących wzdłuż roślin. Rów retencyjny w północnej części Błoni, zbiera wodę spływającą z utwardzonych powierzchni wokół Zamku i z wybiegu dla koni.
Ścieżki zaprojektowano tak, aby dopasowały się do krajobrazu. Część z nich została wyniesiona ponad poziom gruntu, by przepływająca i stojąca dłużej woda opadowa nie przeszkadzała użytkownikom i użytkowniczkom w spacerach.
Ogród deszczowy, w trakcie prac, z widoczną kładką oraz domkami dla kaczek, fot. Joanna Rytter
Rzeka Drwinka i biegnąca wzdłuż niej ścieżka piesza, fot. Joanna Rytter
Woonerf w Podłężu
Przy okazji wizyty w Niepołomicach warto też odwiedzić woonerf na ul. Kolejowej, prowadzącej do dworca w Podłężu. Założenie wykorzystuje nasadzenia w taki sposób by uspokoić ruch i zapewnić jednocześnie bezpieczeństwo przechodniom oraz atrakcyjną przestrzeń publiczną. W przestrzeni ulicy umieszczono donice, posadzono krzewy oraz ławki, oświetlenie i kosze. Na początku drogi posadzono drzewo, które kierowcy muszą ominąć by dojechać do swoich domów, lub do dworca. Jezdnia natomiast połączona została z chodnikami, a na całej szerokości położono kolorowe płyty, tworząc poprzeczne względem ulicy wzory. To kolejny element sprawiający, że kierowcy muszą zwolnić, a piesi – czuć się swobodniej.
Całe założenie stanowi dobry przykład zrównoważonego planowania przestrzennego w obrębie Metropolii Krakowskiej. Sami mieszkańcy, widząc działania gminy przed swymi domami, dołączyli do zmiany swojej ulicy. Część z właścicieli postanowiło wyremontować ogrodzenia, dostosowując je kolorystycznie do woonerfu, oraz sadząc nowe rośliny.
Woonerf na ul. Kolejowej w Podłężu, gmina Niepołomice, fot. Joanna Rytter
Przykład na miarę Metropolii
Niepołomice to jedna z 15 gmin stowarzyszonych w Metropolii Krakowskiej. Jej ostatnie, opisane powyżej, inwestycje stanowią doskonały przykład łączenia funkcji publicznych i rekreacyjnych z rozwiązaniami opartymi na przyrodzie. Doświadczenia Niepołomic z powodzeniem mogą zostać przełożone na inne okoliczne miejscowości – tworząc tym samym Metropolię Krakowską przyjazną mieszkańcom i mieszkankom oraz bliższą naturze.
Projekt INTERLACE uzyskał finansowanie w ramach europejskiego Programu Horyzont2020. Jego liderem jest Ecologic Institute z Berlina, a grono partnerów obejmuje 6 miast z Europy (Metropolia Krakowska w Polsce, Granollers w Hiszpanii, Chemnitz w Niemczech) oraz Ameryki Łacińskiej (Portoviejo w Ekwadorze, Envigado w Kolumbii, Corredor Biológico Interurbano Río María Aguilar-San José w Kostaryce) oraz 15 instytucji naukowych, firm i organizacji pozarządowych. Projekt potrwa do sierpnia 2024 r.
Dowiedz się więcej o projekcie na stronie Fundacji Sendzimira.
