“Wdrażanie, wdrażanie oraz przyśpieszanie wdrażania [rozwiązań opartych na przyrodzie]. To ludzie potrzebują rozwiązań opartych na przyrodzie, nie Ziemia. Ziemia sobie bez nich poradzi”. Te słowa Karin Zaunberger z Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska Komisji Europejskiej zapamiętamy jeszcze długo po konferencji “Re-greening cities with Nature Based Solutions in Europe and China – bridging science, policy and practice”.
W dniach 28-29 listopada wzięliśmy udział w konferencji podsumowującej dwa europejsko-chińskie projekty CLEARING HOUSE oraz Regreen. Obydwa są finansowe z europejskiego programu badań i innowacji HORYZONT 2020 i na początku 2024 roku dobiegają końca. Wydarzenie, które miało miejsce w Brukseli, stanowiło doskonałą okazję do porównania osiągnięć oraz działań podjętych w ich ramach. Zarówno CLEARING HOUSE jak Regreen skupiają się na badaniu oraz propagowaniu rozwiazań opartych na przyrodzie w miastach. Tego typu rozwiązania są szansą na budowanie odporności na zmianę klimatu i zwiększanie jakości życia w mieście.
Efekty projektu Regreen
Podczas konferencji mieliśmy okazję poznać liczne rezultaty projektu Regreen. Praca w nim odbywała się w tzw. Żywych Laboratoriach Miejskich (Urban Living Labs – ULLs), które znajdywały się w Île-de-France, Velikiej Goricy, Aarhus, Szanghaju, Pekinie oraz Ningbo. Laboratoria służyły do opracowywania i wdrażania idei, narzędzi oraz metodologii służących promowaniu rozwiązań opartych na przyrodzie. W ULLs blisko współpracowali ze sobą praktycy, badacze oraz lokalne społeczności. Zaowocowało to powstaniem wytycznych oraz typologii, ale również realnymi zmianami w politykach miast partnerskich.
Opracowana typologia zielonej infrastrukty (A typology for urban Green Infrastructure), składa się z 47 kategorii, zestawionych z 11 miejskimi wyzwaniami. Typologia pozwala decydentom na przyśpieszenie procesu planowania oraz wdrażania rozwiązań opartych na przyrodzie.
Przygotowany zestaw narzędzi do eksplorowania miasta (City Explorer Toolkit) pozwala planistom wybierać miejsca gdzie wdrożenie rozwiązań opartych na przyrodzie będzie najbardziej efektywne.
Techniczny materiał treningowy (Technician training material) umożliwia natomiast realizację wysokiej jakości rozwiązań opartych na przyrodzie.
Celem projeku było również zwiększenie wiedzy na temat rozwiązań opartych na przyrodzie wśród dzieci. Do pracy z nimi (ale nie tylko!) partnerzy wykorzystali olbrzymie interaktywne mapy (Interactive Walkable Floor Maps). Zdjęcia z lotu ptaka wzbogacone kodami z QR z odnośnikami do filmów oraz informacji. Dostępna jest również platforma interaktywna Greenpolis dla dzieci w wieku 8-12 lat, gdzie przez gry, nagrania oraz zadania zdobywają one wiedzę na temat zdrowych miast.
Partnerzy projektu Regreen nagrali serię podkastów o rozwiązaniach opartych na przyrodzie (Regreen. A podcast series about nature-based solutions), można się z niej dowiedzieć m.in.: czym są rozwiązania oparte na przyrodzie oraz jak pomóc je zrozumieć mieszkańcom; jak zaangażować młodzież w “zazielenianie” miast oraz czy pomogą wdrożyć Cele Zrównoważonego Rozwoju.
Trzy europejskie miasta, trzy realne zmiany
Podczas konferencji, z ust Marianne Zandersen – koordynatorki Regreen, dowiedzieliśmy się, że w każdym mieście projekt przyczynił się do zmiany aktualnych polityk miejskich. Do największych osiągnięć należy współpraca projektu z regionem partnerskim Île-de-France, który wykorzystał wiedzę powstałą w ramach Regreen przy tworzeniu Nature Agency (powstała w 2023 roku). Przeznacza ona środki finansowe na rozbetonowywanie oraz tworzenie rozwiązań opartych na przyrodzie w 145 miastach w regionie. Za cel obrano interwencje na obszarze 5000 ha.
W Velikiej Goricy wzięto pod uwagę mapy cieplne stworzone w projekcie Regreen, które ukazywały różnice między temperaturami na terenach zabudowanych i niezabudowanych. Na ich podstawie miasto zmieniło wytyczne dla nowych planów zagospodarowania przestrzennego dotyczące ilości zieleni na działkach (z 22% na 35%). Obecnie trwają obrady nad miejską strategią zielonej infrastruktury, jeśli zostanie przyjęta, wiele narzędzi opracowanych przez zespół Regreen zostanie wykorzystanych w Velikiej Goricy.
Władze Aarhus przy tworzeniu Miejskiego Planu na rok 2025 wykorzystały model Regreen dotyczący jakości wody w mieście. Pozwala on podejmować decyzje dotyczące dalszej zabudowy uwzględniając skutki, które inwestycja mogłaby nieść dla jakości wody w mieście.
Osiągnięcia projektu CLEARING HOUSE
Projekt CLEARING HOUSE skupiał się w znacznej mierze na lasach miejskich oraz samych drzewach jako rozwiązaniach opartych na przyrodzie. Miastami partnerskimi były Kraków, Bruksela, Barcelona, Gelsenkirchen, Lipsk, Hong Kong, Pekin, Huaibei, Hangzhou oraz Xiamen. Rik De Vreese – koordynator projektu podkreślił, że prace nad projektem zostały rozpoczęte od szerokiej analizy chińskich i europejskich artykułów dotyczących rozwiązań opartych na przyrodzie (analiza obejmowała aż 422 publikacje).
W ramach projektu partnerzy przeprowadzili również badanie dotyczące preferencji Europejczyków oraz Chińczyków odnośnie lasów miejskich. W telefonicznej ankiecie wzięło udział ponad 10 tys. osób z Europy oraz ponad 7 tys. z Chin. Dowiedzieliśmy się, że Chińczycy wolą zorganizowaną zieleń, jedynie ją uważają za estetyczną. W Europie zdania są podzielone, mamy zarówno fanów dzikiej przyrody jak i uporządkowanej zieleni. Europejczycy dużą wagę przywiozują do usług ekosystemów, Chińczycy w większym stopniu niż Europejczycy mówią o zagrożeniach płynących z ekosystemów (ecosystem disservices).
W lutym 2024 roku będzie miała miejsce premiera czterech wytycznych (Guidelines) dla decydentów i praktyków wyższego szczebla. Umożliwią one wdrażanie oraz zarządzanie lasami miejskimi jako rozwiązaniami opartymi na przyrodzie przy zwiększeniu płynących z lasów miejskich usług ekosystemów. Oto cztery zakresy wytycznych:
- Skuteczna odbudowa ekosystemu miejskiego lasu, ekologiczna rehabilitacja, nowe podejścia i metody (Effective urban forest ecosystem restoration, ecological rehabilitation, new approaches and methods)
- Wytyczne zarządzania lasami miejskimi obejmujące kluczowe aspekty planowania, polityki i realizacji ich roli jako rozwiązań opartych na przyrodzie (Management guidelines for urban forests that cover key aspects of planning, policy and delivery for their role as a nature-based solution)
- Mechanizmy zaangażowania społeczeństwa i interesariuszy w planowanie i zarządzanie lasami miejskimi jako rozwiązaniami opartymi na przyrodzie, ze szczególnym uwzględnieniem mniej uprzywilejowanych grup (Mechanisms for public and stakeholder engagement in planning and managing UF-NBS, with specific attention towards less-privileged groups)
- Zarządzanie zmianą i reformami instytucjonalnymi dla lepszego zarządzania lasami miejskimi jako rozwiązaniami opartymi na przyrodzie (Change management and institutional reform for the better management of UF-NBS)
W ramach projektu CLEARING HOUSE powstał pakiet edukacyjny dla uczniów i nauczycieli City of Trees przetłumaczony na 8 języków (już niedługo premiera polskiej wersji). To z niego dzieci dowiedzą się o wartości drzew oraz zapewnianych przez nie usług. To piętnaście lekcji, które czynią drzewa integralną częścią nauczania. Nie są to wyłącznie lekcje przyrody, materiał można wykorzystać ucząć dzieci języków obcych a nawet aktywności fizycznej.
Do jednych z najnowszych produktów projektu CLEARING HOUSE należy narzędzie SIK-HUB, które pozwala eksplorować, pobierać i porównywać dane dotyczące drzew ze wszystkich europejskich miast partnerskich. Są tam zamieszczone informacje o ich lokalizacji oraz łączności między terenami zieleni.
Dodatkowo aż 22 case studies (w tym jeden z Polski) został opisany na platformie Network Nature. Można znaleźć tam dobre przykłady rozwiązań opartych na przyrodzie z całego świata.
Leśne kąpiele
Na sam koniec konferencji mieliśmy okazję uczestniczyć w wizycie studyjnej. Wybraliśmy się do jednego z najbardziej znanych miejsc w Brukseli czyli Parc du Cinquantenaire. To tam uczestniczyliśmy w “leśnej kąpieli” prowadzonej przez Katriinę Kilpi (BOS+). Nasza przewodniczka pokazywała jak znaleźć wytchnienie nawet w samym centrum miasta. Ćwiczyliśmy uważność i odbieraliśmy naturę wieloma zmysłami.
