Budynek Instytutu Fizyki Uniwersytetu Humboldtów został wybudowany w 2003 roku na podstawie projektu wyłonionego w konkursie sześć lat wcześniej. W 2005 roku został nominowany do Nagrody im. Miesa van der Rohe, jednej z najbardziej prestiżowych nagród architektonicznych na świecie.
Zdecydowanie jest to przykład świetnie przemyślanej architektury, interesujący tym bardziej, że służy on nie tylko jako budynek i przestrzeń uniwersytetu, ale też jako miejsce testowania nowych rozwiązań i poszerzania wiedzy na tematu zrównoważonej architektury.
Instytut Fizyki oczami uczestników wizyty studyjnej, zrealizowanej w ramach projektu Climate NBS, fot. Judyta Łuczyńska, Fundacja Sendzimira
Jak znaleźć budynek Instytutu?
Jest on częścią Parku Technologicznego WISTA Science and Technology Park w Adlershof – południowo-zachodniej dzielnicy Berlina, która od lat 90. przekształcana jest z terenu nieczynnego lotniska w miejsce łączące naukę, biznes i przemysł wysokich technologii. Instytut Fizyki zajmuje niemal cały kwartał, a w jego sąsiedztwie znajdują się nie tylko zabudowania uniwersytetu, ale też dawne elementy infrastruktury lotniska, biura, budynki mieszkalne, czy też ogród społeczny stworzony z inicjatywy studentów.
Jakie problemy ma rozwiązać dobra praktyka?
Jednym z głównych założeń budynku było testowanie rozwiązań służących zagospodarowaniu wody opadowej i jej zarządzeniu nią w sposób zdecentralizowany oraz zielonej infrastruktury wykorzystywanej w celu chłodzenia i wentylacji budynku. Proces monitoringu prowadził do stworzenia rekomendacji dla optymalnego, ekonomicznego i zrównoważonego zarządzania wodą i energią w obiektach użyteczności publicznej.
Uczestnicy i uczestniczki wizyty studyjnej podczas spaceru w okolicy Instytutu Fizyki, fot. Judyta Łuczyńska, Fundacja Sendzimira
Kto zarządza tym obiektem?
Budynek należy do Uniwersytetu Humboldtów, jednak zbudowany został z inicjatywy Senatu Berlina, a finansowany ze środków programu budowy uniwersytetów Republiki Federalnej Niemiec. Monitoring obiektu i wykorzystanych w nim rozwiązań jest prowadzony w ramach Berlin Programme for Urban Ecological Model Projects zleconego przez Departament Senatu Berlina ds. Rozwoju Urbanistycznego. Prowadzi go grupa ekspertów i naukowców związanych z Uniwersytetem Technologicznym w Berlinie, Uniwersytetem Humboldtów oraz Uniwersytet Nauk Stosowanych w Neubrandenburg. Za ewaluację systemów energetycznych odpowiada m.in. Instytut Budynków i Technologii Solarnych Uniwersytetu Technologicznego w Brunszwik..
Jakie rozwiązania znajdziemy w budynku Instytutu Fizyki?
W budynkach wykorzystano kilka rozwiązań błękitno-zielonej infrastruktury uzupełniając je innymi systemami w celu znaczącego obniżenia kosztów i wykorzystania zasobów naturalnych do chłodzenia i wentylacji. Monitoring ich funkcjonowania dowodzi, że są one doskonałą alternatywą dla tradycyjnych, energochłonnych systemów chłodzenia.
Południowo-wschodnia elewacja oraz część ścian wewnętrznych pokryta została roślinnością pnącą, która zacienia fasady latem i dzięki zjawisku ewapotranspiracji poprawia mikroklimat wnętrz. Badania pokazują, że ewapotranspiracja zielonych fasad latem prowadzi do oszczędności 157 kWh dziennie. Część dachów również pokryta jest zielenią – ekstensywną i intensywną, która pełni funkcje izolacyjne. Na jednym z dziedzińców znajduje się otwarty zbiornik, do którego spływa woda opadowa w trakcie ulewnych deszczy, część z niej ma możliwość przenikania do gruntu, część odparowuje, również chłodząc otoczenie.
Całość uzupełnia system adiabatyczny, który polega na wykorzystaniu zgromadzonej wody opadowej do nawilżania powietrza usuwanego z budynku oraz schładzania powietrza wprowadzanego, co pozwala utrzymać temperaturę wnętrza na poziomie 21-22°C, nawet gdy na zewnątrz sięga ona 30°C. Wykorzystanie w systemie wody opadowej pozwala zaoszczędzić wodę pitną, przynosząc też oszczędności finansowe.
Zastosowane rozwiązania stanowią elementy systemu zrównoważonego gospodarowania wodami opadowymi. Budynek wyposażony został w zdecentralizowany system zarządzania wodą opadową i nie jest podłączony do sieci kanalizacyjnej, a całą wodę zagospodarowuje na swoim terenie. Dwa z atriów wyposażone są w cysterny gromadzące deszczówkę, wykorzystywaną głównie do nawadniania roślin na fasadzie oraz do systemu chłodzenia adiabatycznego, nadmiar wody z dachów zatrzymywany jest w wymienionym powyżej zbiorniku otwartym.
Badania funkcjonowania budynku Instytutu Fizyki pozwalają na opracowywanie, wytycznych i zaleceń dla projektów budynków publicznych i innych finansowanych ze źródeł publicznych. W efekcie m.in. badano jakie rośliny najlepiej sprawdzą się w warunkach miejskich fasad. Początkowo wybrano dziesięć gatunków roślin, które posadzono w 150 donicach. Badano ich reakcje na trudne dla zieleni warunki miejskie, a także funkcjonowanie różnych rodzajów substratów glebowych i systemu irygacji. W efekcie wskazano, że rośliną najlepiej przystosowaną do takiego zastosowania jest okazała się glicynia chińska (Wisteria sinensis). Pozostałe wyniki mają na celu wskazanie sprawdzonych rozwiązań prowadzących do oszczędności surowców naturalnych, zapewnienia wysokich standardów społecznych i środowiskowych. Opracowanie wytycznych przyczynia się do zmniejszenia kosztów projektowania i wykonywania budynków oraz ich późniejszego utrzymania.
Podsumowanie
Budynek Instytutu Fizyki Uniwersytetu Humboldtów jest przykładem innowacyjnego wykorzystania rozwiązań opartych na przyrodzie w architekturze. Tym co wyróżnia ten obiekt jest fakt, że zastosowane rozwiązania były monitorowane i udoskonalane już po zakończeniu realizacji, tak by zapewnić ich jak najwyższą efektywność. Współpraca wielu instytucji w tym procesie pozwala na wykorzystanie wniosków w projektowaniu budynków publicznych w przyszłości.
Źródła:
- Broszura informacyjna nt. budynku Instytutu Fizyki Uniwersytetu Humboldtów
- Opis budynku na stronie nagrody im. Miesa van der Rohe
- Studium przypadku rozwiązań NBS
Tekst: Kuba Kopecki
