W 2011 roku przeprowadziliśmy badanie wyceny ekonomicznej wartości drzew przyulicznych w centrum Łodzi. Wyniki opublikowaliśmy w poradniku „Przyroda w mieście. Usługi ekosystemów – niewykorzystany potencjał miast”. Prezentujemy najważniejsze informacje na temat przebiegu badania i uzyskanych danych.
Ile jest warte drzewo? Można by spytać, a ile kosztuje sadzonka? Odpowiedź nie jest taka prosta. Drzewa dostarczają szeregu korzyści, nazywanych usługami ekosystemów. Zaprezentowaliśmy je na rysunku poniżej.
Część z nich ma wartość użytkową, np. dostarczanie drewna, którą łatwo wycenić, patrząc na ceny surowca na rynku. Jak jednak zmierzyć, ile warty jest cień latem, oczyszczanie powietrza, estetyka? W tym celu można zadać pytania o to, ile respondenci skłonni byliby zapłacić za możliwość korzystania z tych usług. Nie jest to łatwe. Więcej o metodach wyceny wartości ekonomicznej przyrody piszemy TUTAJ. Niżej zaprezentujemy wyniki badania, które przeprowadziliśmy w Łodzi, chcąc oszacować wartość usług ekosystemów dostarczanych przez drzewa przyuliczne w centrum miasta.
Badanie zostało rozpoczęte podczas projektu lokalnego w ramach XIV Akademii Letniej „Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce”. 7 lipca 2011 roku między godziną 10 a 16 uczestnicy Akademii Letniej, podzieleni na dwuosobowe zespoły, przeprowadzali ankiety z mieszkańcami Łodzi, m.in. na placu Dąbrowskiego, na ulicy Piotrkowskiej i w centrum handlowym Manufaktura.
Wypełnianie każdej ankiety trwało około 20–30 minut. Respondenci zostali poinformowani, że badanie jest anonimowe.
Kwestionariusz zawierał cztery elementy:
1. Trzy pytania ogólne na temat subiektywnej opinii respondenta, co do ilości drzew przyulicznych w centrum Łodzi oraz w okolicy jego miejsca zamieszkania.
2. Część opisująca sytuację obecną i przedstawiającą perspektywy jej zmian. Osoby biorące udział w ankiecie zostały poinformowane, że badanie dotyczy drzew przyulicznych w ścisłym centrum miasta. Przedstawiono również orientacyjną charakterystykę stopnia zadrzewienia ulic na tym obszarze, w podziale na ulice: z dużą liczbą drzew, ulice ze średnią liczbą drzew i ulice bez drzew lub z pojedynczymi, oddalonymi od siebie drzewami.
Respondentom przedstawiono również hipotetyczny program zwiększenia liczby drzew w centrum miasta poprzez sadzenie drzew na ulicach ze średnią ich liczbą oraz na ulicach, gdzie obecnie ich brakuje. Drzewa można posadzić w miejscach po wyciętych/uschniętych starych drzewach, w pasie ziemi wydzielonym z chodnika (jeśli jest on dostatecznie szeroki), a jeśli to rozwiązanie nie jest możliwe – w specjalnych „wyspach”, które zastąpiłyby wybrane przyuliczne miejsca parkingowe. Poniżej przedstawiamy, zarówno klasyfikację stanu obecnego, jak i pożądany kierunek zmian.
Na poniższej mapce, pokazywanej uczestnikom badania, zaznaczono proponowane umiejscowienie zmian w ilości drzew na mapie centrum miasta.
3. Część polegająca na wyborze preferowanych programów w ramach przedstawionych scenariuszy. Jako że przedstawiony hipotetyczny program sadzenia drzew przy ulicach w centrum Łodzi wiąże się z kosztami, respondenci zostali zapytani, ile byliby skłonni zapłacić (w formie comiesięcznego podatku) za realizację programów. Preferencje mieszkańców znalazły odzwierciedlenie w dokonywanych przez nich wyborach spośród 12 scenariuszy. Każdy scenariusz zawierał cztery możliwe sytuacje – utrzymanie stanu obecnego (nie wiążące się z sadzeniem nowych drzew i żadnymi dodatkowymi kosztami) oraz programy 1, 2 i 3 przedstawiające różne możliwości planowania nowych nasadzeń i związanych z nimi kosztów. Respondenci w ramach jednego scenariusza musieli wybrać program ich zdaniem najlepszy, najgorszy i lepszy z dwóch pozostałych. Wygląd przykładowej karty wyboru przedstawiamy poniżej.
Każdy z respondentów w ciągu badania musiał wskazać 36 wariantów z 12 scenariuszy. Ankietujący przypominali respondentom, by wybierali odpowiedzi zgodnie z preferowanymi przez nich sposobami zwiększania liczby drzew przy ulicach w centrum miasta i ich faktycznymi możliwościami finansowymi.
4. Pytania do celów statystycznych. Ostatnim elementem ankiety było zebranie informacji o respondencie. Pytania dotyczyły roku urodzenia, płci, wykształcenia, dochodów, ilość osób w rodzinie oraz posiadania (bądź nie) samochodu.
Mieszkańcy Łodzi chętnie brali udział w badaniu. Większość respondentów starała się wnikliwie analizować korelację między zmieniającą się w poszczególnych programach
długością zadrzewionych ulic a wielkością związanej z tym opłaty. Często podczas badania padały osobiste komentarze i przemyślenia respondentów. Emocjonalny ton wypowiedzi i zainteresowanie badaniem może wskazywać, że temat zieleni miejskiej jest dla mieszkańców Łodzi ważny i aktualny, a zieleń w mieście jest potrzebna.
Z przeprowadzonego badania wynika, że mieszkańcy Łodzi byliby skłonni przeznaczyć:
- 1,58 zł za kilometr ulicy, przy której liczba drzew zostałaby zwiększona z poziomu niskiego do średniego, poprzez sadzenie drzew wzdłuż ulicy;
- 2,25 zł za kilometr ulicy, na której drzewa zostałyby posadzone w wyspach, zajmujących np. co trzecie miejsce parkingowe wzdłuż ulicy, które zostałoby odtworzone w bezpośrednim sąsiedztwie.
Oznacza to, że gotowość do zapłacenia za program polegający na zwiększeniu liczby drzew na 5 km ulic z poziomu niskiego do średniego i stworzeniu wysp na 9 km ulic (poziomy 5 i 9 km to średnie poziomy wykorzystywane w badaniu) wynosi 28,15 zł na mieszkańca rocznie w formie dodatkowych opłat. Kwotę tę można potraktować jako wartość korzyści, uzyskiwanych przez mieszkańca dzięki drzewom w mieście.
Łodzianie byliby zatem skłonni przeznaczyć ponad 17 mln zł na zwiększenie liczby drzew przy ulicach w centrum miasta. Tymczasem w budżecie na 2012 r. na wydatki związane z zielenią przyuliczną na terenie całego miasta przewidziano ok. 2 mln zł. Wycena ekonomicznej wartości przyrody pozwala spojrzeć na środowisko w mieście z szerszej perspektywy, uwzględniającej również potrzeby społeczne.
Wyniki badania, zasady prowadzenia wyceny ekonomicznej wartości przyrody oraz przykłady takich działań na świecie, opublikowaliśmy w w trzecim numerze tematycznym Magazynu Zrównoważony Rozwój – Zastosowania. Więcej informacji na temat badania zawiera również raport z projektu lokalnego, z którym można zapoznać się TUTAJ.
