Od 2010 roku opiniowanie inwestycji z udziałem mieszkańców jest w Finlandii prawnym obowiązkiem. Jednocześnie, kraj ten ma jeden z najwyższych na świecie wskaźników dostępu do internetu oraz wykorzystania go przez mieszkańców. Nie dziwi więc fakt, że fińskie instytucje szybko zaczęły korzystać z narzędzi do konsultacji społecznych online, m.in. metodą softGIS.
Jedną z jej pomysłodawczyń jest prof. Marketta Kyttä, która na Uniwersytecie Aalto w Helsinkach doskonali tego typu narzędzia. SoftGIS można zdefiniować, jako pozyskiwanie danych geograficznych od mieszkańców i użytkowników przestrzeni za pomocą geoankiet, czyli kwestionariuszy internetowych umieszczonych na mapach. Nazwa pochodzi od tzw. GIS, czyli systemów informacji geograficznej – określenie „soft” wskazuje na dane społeczne/socjologiczne dodawane do zestawu danych przestrzennych.
Praktycznym przykładem wykorzystania softGIS jest platforma Urzędu Miasta Helsinki – Kerrokartalla (ang. Tell-on-a-Map). Jak powiedziała nam Heli Rantanen, która odpowiada za jej wykorzystanie – platforma jest ciekawym połączeniem mapy, kwestionariusza i forum dyskusyjnego. Dzięki temu pozwala na:
- prowadzenie publicznych dyskusji;
- obserwowanie i analizowanie już dodanych odpowiedzi/komentarzy;
- wykorzystanie jej w wielu różnych obszarach tematycznych (m.in. ochrona środowiska, zagospodarowanie terenów poprzemysłowych, wyznaczanie miejsc na wybiegi dla psów czy informacje o zalegającym śniegu).
Gdy pod adresem kerrokartalla.hel.fi pojawia się nowa geoankieta (poszczególne departamenty miasta przygotowują je niezależnie, z uwzględnieniem własnych potrzeb), mieszkańcy mają określony czas na wzięcie udziału w konsultacjach (przeważnie kilka – kilkanaście tygodni). Na mapie (czasem także uzupełnionej o dodatkowe informacje merytoryczne) mogą m.in. oceniać dane miejsce pod określonym kątem, wskazywać jego funkcje i sposoby wykorzystania, podzielić się swoją opinią i komentarzem czy dyskutować z innymi mieszkańcami na dany temat.
Od czasu stworzenia pierwszej geoankiety w 2010 roku, pojawiło się ich na portalu już ponad 50. Łącznie zgromadziły ponad 31 000 komentarzy. Osoby z Urzędu Miasta bardzo chwalą sobie pracę z tego typu narzędziami. Podkreślają, że Kerrokartalla okazała się prosta w użyciu, mieszkańcy szybko ją zaakceptowali i co najważniejsze – dzięki zbieraniu danych w formacie umożliwiającym analizę GIS – pozwoliła ona w praktyczny sposób włączyć mieszkańców w procesy podejmowania decyzji.
Co ciekawe, nie pojawiła się dotąd potrzeba moderacji dyskusji czy konieczność zwalczania tzw. trollowania geoankiety (obrażania, wywoływania kłótni, przekazywania nieprawdziwych informacji).
Mimo to, partycypacja online wiąże się z kilkoma, poważnymi wyzwaniami. Jedynym z nich jest skuteczne promowanie portalu i docieranie z informacją o konsultacjach do jak najszerszej grupy odbiorców (szczególnie tych, którzy na co dzień nie korzystają z internetu). Helsinki wykorzystują w tym celu lokalne media, plakaty promujące konsultacje oraz zaproszenia w formie pocztówek. Istnieje też możliwość zamówienia każdej ankiety w tradycyjnej, czyli papierowej formie.
Istotnym wyzwaniem jest też analiza danych z platformy, która często wymaga wsparcia osób wyspecjalizowanych zarówno w analizie GIS, jaki i analizie danych jakościowych (komentarzy, opinii). Ważną kwestią jest też potrzeba dostosowywania platformy do zmian technologicznych, w tym obsługi przez tablety i smartfony.
Fundacja Sendzimira wykorzystała doświadczenia z Helsinek podczas realizacji projektu „Licz na zieleń” – platforma przygotowane w ramach projektu www.licznazielen.pl to właśnie przykład narzędzia softGIS.
