Woda powinna być traktowana nie tylko jako źródło zagrożeń, ale przede wszystkim jako cenny i nieposiadający substytutu surowiec oraz atrakcyjny element krajobrazu.
Współczesne podejście do planowania i zarządzania miastem opiera się na paradygmacie zrównoważonego rozwoju i holistycznej koncepcji przestrzeni (Baranowski 2009). Dlatego warto uzmysłowić sobie, że potrzeby człowieka są nierozerwalnie związane z potrzebami środowiska przyrodniczego, ponieważ on sam jest częścią przyrody.
Woda może być źródłem wymiernych korzyści dla mieszkańców miast, dzięki redukcji zagrożeń powodziowych, poprawie czystości i dostępności zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, a także podnoszeniu jakości przestrzeni miejskiej i warunków życia na terenach zurbanizowanych. Pełne wykorzystanie usług ekosystemów wodnych umożliwia uzyskanie efektu synergii w wielfunkcyjnym zagospodarowaniu przestrzeni miasta. Znaczenie ekosystemów wodnych w mieście obrazuje triada zrównoważonego rozwoju.
Źródło: Januchta-Szostak A.: Usługi ekosystemów wodnych w miastach [w:] Przyroda w mieście. Usługi ekosystemów – niewykorzystany potencjał miast, Fundacja Sendzimira 2012
Patrząc na powyższą ilustrację, można zauważyć, że znaczenie ekosystemów wodnych w miastach obejmuje sfery: społeczną, gospodarczą i środowiskową. W triadzie zrównoważonego rozwoju odnajdziemy przykłady usług ekosystemów ze wszystkich czterech kategorii.
Usługi zaopatrujące
Woda w mieście wykorzystywana jest gospodarczo i w tych kategoriach traktowana jak surowiec, np. do procesów przemysłowych, albo jako źródło wody pitnej. W dużej mierze taką funkcję dla mieszkańców Pragi spełnia rzeka Izera. Mieszkańcy Nowego Jorku piją z kolei nawet w postaci niefiltrowanej wodę z działu wód Catskill/Delaware.
Wody słodkie są również źródłem ryb, choć ze względu na poziom zanieczyszczeń, nie każdy zbiornik wodny czy rzeka może pełnić tę funkcję. Mając na względzie źródła wód w miejscowościach uzdrowiskowych, usługi tych ekosystemów można zaliczyć również do zasobów leczniczych.
Usługi siedliskowe
Zarówno woda, jak i ekosystemy przybrzeżne, mokradła są siedliskami dla licznych gatunków fauny i flory, często o wartości cennej przyrodniczo.
Usługi regulacyjne
Ekosystemy wodne miast są szczególnie istotne właśnie ze względu na tę kategorię usług. Wspomnieć tu należy choćby o ich istotnym wpływie na regulowanie mikroklimatu, m.in. redukowanie efektu miejskiej wyspy ciepła. Mogą pełnić również istotną rolę w procesie oczyszczania ścieków. I bynajmniej nie o ich wyrzut do koryta rzeki chodzi!
Rolę naturalnych oczyszczalni ścieków mogą z powodzeniem pełnić mokradła. I to zarówno w skali mikro jako ogrodowe oczyszczalnie ścieków lub na terenie przedsiębiorstw, jak i w skali makro. Znane są przykłady miast renaturyzujących tereny mokradeł ze względu na tę funkcję.
Usługi kulturowe
Zwiedzanie miast, pływając łódkami lub kajakami po miejskich odcinkach rzek, plaże, ścieżki rekreacyjne, trasy biegowe i rowerowe – to dopiero początek korzyści w tej kategorii. Odpowiednio zagospodarowane tereny nad wodą tworzą przyjazną przestrzeń publiczną, sprzyjającą integracji lokalnej społeczności. Znane są miasta, takie jak np. Amsterdam, które właśnie na wodzie zbudowały swój kapitał, rozpoznawalność i atrakcyjność turystyczną.
Powyższa lista nie wyczerpuje w żaden sposób znaczenia ekosystemów wodnych dla miast. W ramach projektu „Wyzwania zrównoważonej gospodarki wodnej. Usługi ekosystemów w dobie zmian klimatycznych” będziemy je Państwu przybliżać.
