Krajowy program renaturyzacji wód powierzchniowych wskazuje rzeki i inne zbiorniki, które należy “naprawić”, żeby osiągnąć cel Ramowej Dyrektywy Wodnej. Dotyczy to również cieków w miastach. W artykule wskazujemy opracowania pomocne podczas planowania i realizacji projektów renaturyzacji rzek w miastach i poza nimi.
W 2020 r. grono około 30 ekspertów różnych dziedzin, pod kierownictwem Ilony Biedroń, zakończyło prace nad dokumentem Krajowego programu renaturyzacji wód powierzchniowych. Jego opracowanie wynikało m. in. z konieczności realizacji przez Polskę celu Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW), jakim jest osiągnięcie dobrego stanu wód i ekosystemów od nich zależnych. Opracowanie powstało na zlecenie Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie (PGW WP; w skrócie Wody Polskie).
Jak wyjaśniła Ilona Biedroń na seminarium eksperckim zorganizowanym przez Fundację Sendzimira w ramach projektu Miejskie ekosystemy dolin rzecznych, program, wskazuje rzeki (a także inne zbiorniki), które należy „naprawić”, żeby osiągnąć cel RDW. Przy czym skala koniecznych do podjęcia działań jest znacząca, bo aż 91% zbiorników wodnych w Polsce wymaga renaturyzacji, a cel ma być osiągnięty do 2027 r. Czasu zostało więc niewiele.
Gdzie szukać informacji praktycznych?
Jakie materiały mogą wesprzeć samorządy miejskie w sytuacji, gdy myślą o renaturyzacji zbiornika wodnego w mieście lub już przystępują do realizacji projektu?
W ramach Krajowego programu renaturyzacji wód powierzchniowych powstał Podręcznik dobrych praktyk renaturyzacji wód powierzchniowych.
Podczas wspomnianego seminarium eksperckiego reprezentanci miast razem z przedstawicielami świata nauki i organizacji pozarządowych zidentyfikowali problem jakim jest brak zrozumienia wśród urzędników miejskich, projektantów i wykonawców, czym jest renaturyzacja. Podręcznik może być dobrą odpowiedzią na to wyzwanie, szczegółowo wyjaśnia kwestię renaturyzacji i pozwala rozstrzygnąć wiele nieporozumień w tym obszarze.
W rozdziale 6 Podręcznika dobrych praktyk pt. „Praktyczne aspekty planowania renaturyzacji”, opisano metody renaturyzacji. Zawarte informacje i wskazówki pomogą przeprowadzić cały proces projektowania i wdrażania własnego projektu, z uwzględnieniem poszczególnych etapów, do których należą:
- identyfikacja potrzeby renaturyzacji,
- współpraca z zainteresowanymi stronami,
- rozpoznanie terenowe,
- wyznaczenie celów renaturyzacji,
- opracowanie projektu renaturyzacji z uwzględnieniem:
- wyboru metod i działań,
- weryfikacji potencjalnego oddziaływania,
- planowania monitoringu,
- poszukiwanie źródeł finansowania,
- wdrożenie projektu, a następnie jego monitoringu oraz oceny skuteczności.
Ta rzeka została silnie przekształcona przez człowieka i jej bieg utracił naturalny charakter. Fot. Photo by Muriel GARGRE on Unsplash
Katalog dobrych praktyk
Dla inwestorów realizujących projekty w zakresie prac utrzymaniowych i robót hydrotechnicznych przydatny będzie również Katalog dobrych praktyk w zakresie robót hydrotechnicznych i prac utrzymaniowych. Jego załącznik C zawiera wskazówki dla wykonawcy a zarządcom terenu pomoże w przygotowaniu specyfikacji istotnych warunków zamówienia na prace związane z renaturyzacją.
Jak czytamy w przesłankach do opracowania Katalogu, jego powstanie ma na celu wypełnienie postanowień RDW. Katalog obejmuje:
- zestaw robót hydrotechnicznych związanych z budową, przebudową lub rozbiórką budowli regulacyjnych i wałów przeciwpowodziowych;
- zestaw prac utrzymaniowych;
- wiele propozycji rozwiązań do zdiagnozowanych problemów.
Dokument przedstawia m. in. wpływ tych prac na stan wód i na wybrane przedmioty ochrony w obszarach chronionych.
Przedstawiciele miast na naszym seminarium zgłosili, że miasta często nie mają odpowiednich kompetencji (i zasobów) do planowania oraz realizacji projektów renaturalizacji, a następnie do prowadzenia prac utrzymaniowych. Zlecają więc prace na zewnątrz. Nie mając jednak samemu kompetencji, trudno jest ocenić kompetencje zleceniobiorcy.
Szukać inspiracji można zaglądając do załącznika D, w którym zebrano i oceniono wybrane prace utrzymaniowe i roboty hydrotechniczne na ciekach w Polsce, wraz ze szczegółowymi analizami i opisami każdego przypadku.
Trzymamy kciuki za mądrze prowadzone renaturyzacje rzek w Polsce!
Artykuł opracowała Magdalena Puczko na podstawie źródeł wskazanych w artykule oraz zdiagnozowanych problemów na seminarium eksperckim Fundacji Sendzimira.
Projekt „Miejskie ekosystemy dolin rzecznych. Potencjał usług ekosystemów w obliczu antropogenicznych zmian klimatu” korzysta z dofinansowania o wartości 164 599,08 euro otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG, w ramach Programu Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu; obszar programowy: Środowisko naturalne i ekosystemy.
Wspólnie działamy na rzecz zielonej Europy.
